[vc_row][vc_column][vc_column_text]Od 24 marca 2014 r. obowiązuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który orzekł o niezgodności art. 137 ust. 1 pkt 2 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami w zakresie, w jakim za nieruchomość zbędną uznaje nieruchomość wywłaszczoną przed 27 maja 1990 r., na której w dniu złożenia wniosku o zwrot, a nie później niż przed 22 września 2004 r., zrealizowano cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 165 ust. 1 konstytucji.
Art. 137 ust. 1 pkt 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami definiuje jedną z przesłanek dopuszczalności zwrotu wywłaszczonej nieruchomości. Z dniem 22 września 2004 roku ustawa o gospodarce nieruchomościami istotnie zmieniła ten punkt. Zgodnie z jej nowym (obowiązującym od 22 września 2004 r.) brzmieniem, nieruchomość uznaje się za zbędną na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, jeżeli pomimo upływu 10 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, cel ten nie został zrealizowany. Kontrowersje budził fakt, iż ta regulacja działała wstecz.
Sąd pytający powziął wątpliwości w związku ze sprawą, w której inwestycje stanowiące wykonanie realizacji celu wywłaszczenia na nieruchomości miały miejsce około 21 lat po wydaniu decyzji wywłaszczeniowej.
W ocenie sądu pytającego, kwestionowana regulacja narusza zasadę niedziałania prawa wstecz, wynikającą z zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 konstytucji) oraz zasadę samodzielności jednostek samorządu terytorialnego (art. 165 ust. 1 konstytucji).
Sąd pytający wskazał, że art. 19 ustawy nowelizującej nie zawiera żadnych odrębnych zasad intertemporalnych (przepisów przejściowych). Ustawodawca nakazuje zatem stosować nową treść art. 137 ust. 1 pkt 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami do wszystkich stanów faktycznych, w tym także do takich, w których do 2004 r. został już zrealizowany cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, z uwzględnieniem ówcześnie obowiązujących uregulowań dotyczących zwrotu wywłaszczonej nieruchomości.
Jak podkreślał sąd pytający, przepisy art. 1 pkt 89 lit. a ustawy nowelizującej w związku z art. 19 tej ustawy, których wprowadzenie nastąpiło z użyciem zasady bezpośredniego działania nowego prawa, jednocześnie pociągnęły za sobą pogorszenie sytuacji prawnej jednostek samorządu terytorialnego, które w zaufaniu do treści normy regulującej zwrot nieruchomości wywłaszczonych w latach 1990-2004 realizowały cele określone w decyzjach wywłaszczeniowych.
Trybunał Konstytucyjny całkowicie podzielił te wątpliwości.
Zgodnie z sentencją wyroku Trybunału Konstytucyjnego, nie podlegają zwrotowi na rzecz byłych właścicieli i ich spadkobierców te nieruchomości skomunalizowane, na których jednostki samorządu terytorialnego zrealizowały przed 2004 r. i przed dniem złożenia wniosku o ich zwrot cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, bez możliwości badania, czy realizacja ta nastąpiła po upływie 10 lat od chwili wywłaszczenia. Jeśli zaś w dniu złożenia wniosku o zwrot a przed 2004 r. cel wywłaszczenia jeszcze nie został zrealizowany, byli właściciele tych nieruchomości oraz ich spadkobiercy zachowują ustawowe uprawnienie do żądania zwrotu, które nabyli przed wejściem w życie ustawy z 28 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz o zmianie niektórych innych ustaw.
W ocenie Trybunału, niezgodne z konstytucją jest nadanie mocy wstecznej art. 137 ust. 1 pkt 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami (dalej: u.g.n. ) w obecnym brzmieniu regulującemu przesłanki zwrotu wywłaszczonych nieruchomości. Brak w ustawie zmieniającej przepisów intertemporalnych nie oznacza zezwolenia ustawodawcy na wsteczne działanie nowych lub zmienionych przepisów.
Tymczasem dominująca sądowa wykładnia przewidzianej w kwestionowanym przepisie przesłanki zwrotu nadaje jej niedopuszczalne wsteczne działanie, pogarszające po 22 września 2004 r. sytuację tych jednostek samorządu terytorialnego, które po 27 maja 1990 r. przejęły wywłaszczone nieruchomości w toku procesu komunalizacji mienia państwowego na podstawie ustawy z 10 maja 1990 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych i które do 22 września 2004 r. zrealizowały na tych nieruchomościach cel określony w decyzji o wywłaszczeniu.
Niedopuszczalne jest dokonywanie oceny zrealizowania na nich przed 2004 r. zakładanego celu wywłaszczenia w momencie upływu 10-letniego terminu liczonego od chwili wywłaszczenia. W okresie 1990-2004 jednostki samorządu terytorialnego dostosowywały swoje postępowanie do obowiązującej wówczas sądowej wykładni ustawowych zasad zwrotu wywłaszczonych nieruchomości.
Zgodnie z wypracowanym wówczas standardem, za zbędne i podlegające zwrotowi należało uznać tylko te nieruchomości, na których po upływie wystarczająco długiego czasu i przed dniem złożenia przez byłych właścicieli wniosku o ich zwrot cel wywłaszczenia jeszcze nie został zrealizowany.
Podstawa prawna:
WYROK TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO z dnia 13 marca 2014 r. sygn. akt P 38/11 (Dz. U. Nr 56/2014, poz. 376).
USTAWA z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 102/2010, poz. 651, z późn. zm.)[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]