[vc_row][vc_column][vc_column_text]
Od 12 grudnia 2014 roku wchodzi w życie wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który rozstrzygnął, czy niektóre zapisy ustawy o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia są zgodne z konstytucją. Dotyczy to zakresu, w jakim przepisy te przewidują możliwość przeniesienia praw i obowiązków wynikających z wyłączenia gruntów z uprawny rolnej i prowadzenia uprawy leśnej tylko w razie przeniesienia własności nieruchomości objętej uprawą leśną na podstawie umowy sprzedaży bądź spadkobrania.
Zakwestionowana ustawa o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia utraciła moc z dniem wejścia w życie ustawy z 28 listopada 2003 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej. Jej przepisy nadal jednak obowiązują w stosunku do miesięcznego ekwiwalentu za wyłączenie gruntów z upraw rolnych i prowadzenie uprawy leśnej, przyznanego na jej podstawie przed dniem wejścia nowej ustawy z 2003 r.
W myśl zakwestionowanego fragmentu tej ustawy z 2001 roku, w przypadku sprzedaży gruntu, na którym znajduje się uprawa leśna, obowiązki związane z prowadzeniem uprawy leśnej oraz ekwiwalent przechodzą na nabywcę gruntu. Przekazania tych praw i obowiązków dokonuje starosta w drodze decyzji administracyjnej. Uprawnienie do ekwiwalentu można również nabyć w drodze spadkobrania. Korzystanie z nabytych w ten sposób uprawnień jest kontynuowane przez okres maksymalnie 20 lat.
W ocenie wnioskodawcy (Rzecznika Praw Obywatelskich) przepisy te ograniczają możliwość przeniesienia praw i obowiązków związanych z prowadzeniem uprawy leśnej tylko do następstwa prawnego powstałego na skutek sprzedaży bądź spadkobrania nieruchomości objętej uprawą leśną (choć w tym ostatnim wypadku mowa jest jedynie o przeniesieniu uprawnień).
Jest to bardzo silne ograniczenie ustawowe, które w praktyce uniemożliwia podobne przeniesienie praw do ekwiwalentu w drodze darowizny, umowy dożywocia, zamiany lub na podstawie umowy z następcą w trybie przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników.
W ocenie Rzecznika ograniczenie możliwości przeniesienia prawa do ekwiwalentu tylko do sprzedaży i spadkobrania jest nieracjonalne i niezrozumiałe. Z punktu widzenia celów ustawy z 2001 roku, jak i funkcji, jakie spełnia wypłacany beneficjentom ekwiwalent, sposób przeniesienia prawa własności nieruchomości nie powinien mieć żadnego wpływu na możliwość przejścia praw i obowiązków związanych z prowadzeniem uprawy leśnej.
Według wnioskodawcy, prawo do ekwiwalentu jest prawem o wartości majątkowej. Jest to prawo ściśle związane z nieruchomością objętą uprawą leśną, a nie z konkretną osobą, która w dniu rozpoczęcia prowadzenia uprawy leśnej ma status właściciela nieruchomości.
Prawo to nie jest zatem świadczeniem o charakterze socjalnym przypisanym do określonej osoby, celem zapewnienia jej minimalnego poziomu utrzymania. Należy przyjąć, że jest to świadczenie wzajemne, które zobowiązuje właściciela uprawy leśnej do jej prowadzenia zgodnie z planem zalesienia, a następnie zgodnie z uproszczonym planem urządzenia lasu.
Na taki charakter ekwiwalentu wskazują także przepisy dotyczące wstrzymania wypłaty ekwiwalentu. Dochodzi do niego bowiem z przyczyn niezwiązanych z osobą właściciela nieruchomości, ale dotyczących wyłącznie sposobu prowadzenia uprawy leśnej i wywiązywania się z obowiązków nałożonych decyzją o prowadzeniu uprawy leśnej. Stosownie zaś do art. 64 ust. 2 konstytucji wszystkie prawa majątkowe podlegają równej ochronie prawnej.
Zdaniem RPO, prawo do ekwiwalentu powinno zatem podlegać równej ochronie niezależnie od sposobu przeniesienia własności nieruchomości, skoro nie jest immanentnie związane z pierwotnym właścicielem uprawy leśnej. Nie ma powodów, by inaczej traktować podmioty, które nabyły prawo własności tych nieruchomości na podstawie innych tytułów prawnych niż wskazana w tych przepisach umowa sprzedaży oraz spadkobranie. Ograniczenie to nie służy ani interesom Skarbu Państwa, ani interesom nabywców nieruchomości dotkniętych tym ograniczeniem.
Trybunał Konstytucyjny podczas rozprawy ustalił, że podmioty, których dotyczy rozpatrzona sprawa, mają wspólną cechę istotną, jaką jest nabycie na podstawie czynności cywilnoprawnej własności gruntu zalesionego w trybie ustawy z 8 czerwca 2001 r. TK zbadał, czy zróżnicowanie ich sytuacji, a tym samym ochrony prawa majątkowego w postaci ekwiwalentu, jest racjonalne, proporcjonalne i znajduje uzasadnienie w innych zasadach i wartościach konstytucyjnych. Celem ustawy z 8 czerwca 2001 r. była bowiem restrukturyzacja rolnictwa i zwiększenie powierzchni lasów. Ekwiwalent był rekompensatą za likwidację gospodarstwa rolnego oraz wynagrodzeniem za prowadzenie uprawy leśnej.
Wprowadzenie przepisu przewidującego przejście prawa do ekwiwalentu przy sprzedaży miało zachęcać nabywców zalesionych gruntów do kontynuacji uprawy. Ustawodawca nie uwzględnił jednak, że obrót tymi gruntami może odbywać się na podstawie innych jeszcze czynności prawnych. Jednocześnie nie uzasadnił, dlaczego tylko sprzedaż wywołuje skutek w postaci przejścia prawa do ekwiwalentu.
Trybunał ocenił, że przyjęte rozwiązanie jest nieracjonalne i nie służy realizacji celu ustawy z 8 czerwca 2001 r., a wręcz cel ten niweczy, gdyż może przyczyniać się do likwidacji upraw leśnych, jeśli nabywca uzna, że bez wsparcia finansowego w postaci ekwiwalentu nie stać go na dalsze jej prowadzenie i wypełnianie ciążących na każdym właścicielu lasu obowiązków z ustawy z 28 września 1991 r. o lasach. Brak racjonalności przyjętego rozwiązania powoduje, że zróżnicowanie ochrony praw majątkowych podmiotów nabywających grunt zalesiony na podstawie ustawy z 8 czerwca 2001 r. nie spełnia także wymogu proporcjonalności i nie znajduje uzasadnienia w innych wartościach konstytucyjnych.
Trybunał nie podzielił zarzutów wnioskodawcy dotyczących niekonstytucyjności art. 11 ust. 1 ustawy z 8 czerwca 2001 r., na podstawie którego ekwiwalent nabywa się w drodze spadkobrania. Przepis ten adresowany jest do spadkobierców osób prowadzących uprawę leśną, którzy w zakresie nabycia prawa do ekwiwalentu wskutek dziedziczenia zostali potraktowani przez ustawodawcę jednakowo. Nie jest uzasadnione porównywanie ich z podmiotami nabywającymi własność zalesionego gruntu na podstawie umów cywilnoprawnych.
Skutkiem wyroku, w którym Trybunał orzeka o niekonstytucyjności pominięcia ustawodawczego, nie jest utrata mocy obowiązującej przepisu, bowiem treść, która została w nim pominięta, takiej mocy w ogóle nie posiada. Wyrok Trybunału wprawdzie eliminuje istniejące ograniczenie w nabyciu prawa do ekwiwalentu, jednak nie eliminuje to skutku w postaci braku normy przewidującej, że każde przeniesienie własności zalesionego gruntu powoduje przejście ekwiwalentu na nabywcę. W tym zakresie wskazana jest interwencja ustawodawcy, usuwająca wątpliwości co do treści obowiązującego prawa.
Podstawa prawna:
WYROK TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO z dnia 9 grudnia 2014 r. sygn. akt K 46/13 (Dz. U. Nr 241/2014, poz. 1826).
USTAWA z dnia 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia (Dz. U. Nr 73/2001, poz. 764, z późn. zm.)
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]
