Od 16 grudnia 2019 r. obowiązuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który zbadał zgodność z Konstytucją trzymiesięczny termin na wniesienie skargi na wznowienie postępowania w przypadku, gdy wyrok został oparty na dokumencie podrobionym lub przerobionym oraz pod rygorem odrzucenia skargi wniesionej po upływie tego terminu.
Stanowisko skarżącej
Sp. z o.o. wniosła o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla przeciwko innej spółce. Sąd okręgowy orzekł zgodnie z żądaniem pozwu. Skarżąca złożyła skargę o wznowienie prawomocnie zakończonego postępowania, o uchylenie nakazu zapłaty i oddalenie powództwa w całości. W uzasadnieniu skargi wskazała, że przedmiotowy nakaz został oparty na podrobionym dokumencie. Sąd okręgowy odrzucił skargę wniesioną przez skarżącą, ponieważ została złożona po upływie ustawowego terminu. Skarżąca wniosła zażalenie, które następnie zostało oddalone jako bezzasadne przez sąd apelacyjny.
Zdaniem Skarżącej określony w art. 407 § 1 k.p.c. trzymiesięczny termin na wniesienie skargi o wznowienie postępowania jest zbyt krótki na to, aby strona mogła przeanalizować swoją sytuację pod względem faktycznym i prawnym, a w przypadku podjęcia decyzji o wniesieniu skargi o wznowienie postępowania zebrać argumenty i dowody na poparcie swoich twierdzeń. Skarżąca podkreślała, że często wymaga to również skorzystania z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, przy czym czynności te dotyczą też postępowań, które miały miejsce wiele lat wcześniej, co utrudnia prawidłowe i terminowe przygotowanie pisma. Prowadziło to zdaniem Skarżącej do sytuacji nieakceptowanych z punktu widzenia zasad sprawiedliwości społecznej, w szczególności, gdy podstawą wznowienia jest wydanie wyroku na podstawie podrobionego lub przerobionego dokumentu.
Skarżąca wskazała również, że regulacja kwestionowanego przepisu jest niezgodna z zasadami sprawiedliwości społecznej i nie spełnia wymogu dostatecznej określoności przepisów proceduralnych. Sformułowanie art. 407 § 1 k.p.c., zgodnie z którym termin do wniesienia skargi liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, w ocenie Skarżącej, nie pozwala na jednoznaczne stwierdzenie, czy początkiem terminu jest uzyskanie jakiejkolwiek informacji na temat podstawy wznowienia, czy też raczej chwila uzyskania pewności, co do istnienia takiej podstawy. Nieprecyzyjność w tej kwestii – zdaniem Skarżącej – prowadzi do sytuacji, która nie pozwala stronom na dokładne określenie terminu, w którym może wykonać swoje uprawnienie do żądania wznowienia postępowania cywilnego zakończonego prawomocnym orzeczeniem.
Stanowisko Trybunału
Trybunał Konstytucyjny uznał, że trzymiesięczny termin wznowienia postępowania cywilnego z powodu oparcia wyroku na dokumencie przerobionym lub podrobionym, liczony od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, jest zgodny z Konstytucją.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 407 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego w zakresie, w jakim przewiduje, że skargę o wznowienie postępowania cywilnego z powodu oparcia wyroku na dokumencie podrobionym lub przerobionym wnosi się w terminie trzech miesięcy od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, jest zgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 407 § 1 k.p.c. wyznacza określony horyzont czasowy, w którym dopuszczalne jest złożenie skargi o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem. Termin ten stanowi ingerencję w prawo do uruchomienia procedury sądowej i jej odpowiedniego ukształtowania, a także w prawo do uzyskania wiążącego i ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy. Rozwiązanie to służy jednak ochronie stabilności orzeczeń sądowych, jest konieczne dla zapewnienia porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz praw i wolności osób trzecich i nie prowadzi do nadmiernego ograniczenia praw osób zainteresowanych wznowieniem postępowania cywilnego.
Oceniając, że termin wznowienia postępowania, przewidziany w art. 407 § 1 k.p.c., spełnia wymogi proporcjonalności, Trybunał wziął pod uwagę m.in. następujące argumenty:
Po pierwsze, termin ten należy do najdłuższych terminów procesowych prawa cywilnego i w 1996 r. został trzykrotnie wydłużony. Jego wymiar nie odbiega też w znaczący sposób od standardów innych państw europejskich.
Po drugie, termin ten nie jest zbyt krótki z punktu widzenia stopnia skomplikowania skargi o wznowienie postępowania ani zakresu czynności poprzedzających jej wniesienie. Wymogi formalne tego pisma procesowego, przewidziane w art. 409 k.p.c., nie są wysokie. Ponadto skarga o wznowienie stanowi kontynuację wcześniejszego postępowania, przy jej formułowaniu możliwe jest więc wykorzystanie wcześniejszych pism procesowych. Długość tego terminu jest także wystarczająca do skorzystania z profesjonalnej pomocy prawnej.
Po trzecie, liczenie tego terminu od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, nie budzi w praktyce kontrowersji. Z orzecznictwa sądowego jednoznacznie wynika, że chodzi tutaj o dzień powzięcia wiarygodnej informacji o podstawie wznowienia, nie jest natomiast konieczne potwierdzenie tej informacji wyrokiem skazującym za przerobienie lub podrobienie dokumentu. Nie ulega wątpliwości, że warunek ten jest spełniony najpóźniej w dniu złożenia przez skarżącego zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa – pochopne składanie takich zawiadomień może spowodować odpowiedzialność karną.
Po czwarte, rygoryzm kwestionowanego unormowania jest łagodzony przez możliwość przywrócenia terminu, jeżeli strona nie dotrzymała go nie ze swojej winy.
Podstawa prawna:
WYROK TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO z dnia 10 grudnia 2019 r. sygn. akt SK 16/19 (Dz. U. Nr 242/2019, poz. 2406).
USTAWA z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 220/2016, poz. 1822, z późn. zm.).